.jpg)
ده‌قی وته‌كانی مامۆستا عه‌بدوڕڕه‌حمان پیرانی ئه‌مینداری گشتیی جه‌ماعه‌تی ده‌عوه‌ت و ئیسلاح:
بسم الله الرّحمن الرّحیم
الحمد لله ربّ العالمین والصّلاة والسّلام علی رسوله الأمین وعلی آله وأصحابه أجمعین.
له سه‌ره‌تای مانگی پیرۆزی ڕه‌مه‌زان و به‌هاری قوڕئان و ساڵی نوێی هه‌تاوی ١٤٠٢ داین، ئه‌و ده‌رفه‌ته ده‌نرخێنم و پێشه‌كی هاتنی ساڵی نوێی هه‌تاوی و مانگی پیرۆزی ڕه‌مه‌زان پیرۆزبایی ده‌ڵێم و خاكه‌ڕایانه له باره‌گای ئافرێنه‌ری شه‌و و ڕۆژ و ئاڵوه‌گه‌ڕیی بارودۆخه‌كان داوا ده‌كه‌م كه مانگی پیرۆزی ڕه‌مه‌زان بكاته هۆی دابه‌زینی ڕه‌حمه‌ت و به‌ره‌كه‌ت و ساڵی نوێش لێوڕێژ له هیوا و هێمنایه‌تی و سه‌ركه‌وتن بێ بۆ ئێوه خوشكانی بڕوادار و بنه‌ماڵه‌ی به‌ڕێزتان و ته‌واوی هاوڵاتیانی ڕێزدار بكات و به به‌ره‌كه‌تی مانگی دابه‌زینی قوڕئان، ده‌رگاكانی ڕه‌حمه‌ت و ئارامی و ئاسووده‌یی له‌سه‌ر گه‌لی به‌شه‌ڕه‌فی ئێران بكاته‌وه و ئێمه له ته‌نگانه و ده‌رد و ئازار و دڵه‌ڕاوكێ و قه‌یرانه جۆراوجۆره‌كان ده‌رباز بكات و شایه‌تی ساڵێكی جیاواز به بارودۆخێكی باشتر و شیاوی گه‌لی موسوڵمان و هێژای ئێران بین.
زۆر پێ خۆشحاڵم و سپاسی خوای گه‌وره ده‌كه‌م كه یارمه‌تی دام هه‌رچه‌ند ناڕاسته‌وخو، له كۆڕی ئیمانی و مه‌عنه‌ویی خوشكانی ڕێزدار و مناڵانی به‌ئه‌مه‌كی جه‌ماعه‌ت به‌شدار بم و وێڕای سپاس و پێزانین بۆ خوشكی به‌ڕێزم خاتوو نه‌سرین حه‌سه‌ن‌زاده و هاوكارانی ڕێزداری داوا له خوای گه‌وره ده‌كه‌م كه ئه‌و كۆڕه پیرۆزه ئاویته فریشته‌كان و دابه‌زینی نوور و ڕه‌حمه‌ت بكات.
وته‌كانم به ئیلهام له قوڕئانی پیرۆز و جه‌خت له‌سه‌ر فه‌رمانڕه‌وایی و به‌ڕێوبه‌رایه‌تی جیهانی كه‌ون له لایه‌ن په‌روه‌ردگاری به‌دیهێنه‌ری زانا و كارزان به‌پێی یاسا و سوننه‌ته‌كانی خوایی، ده‌ست پێ ده‌كه‌م.
«فَسُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ» (یاسین/٨٣)
پاكی و بێگه‌ردی بۆ ئه‌و زاته‌ی جڵه‌وی هه‌موو شتێكی به‌ده‌سته، هه‌ر بۆ لای ئه‌ویش ده‌برێینه‌وه.
كه‌واته به‌ڕێوبه‌رایه‌تی ته‌واوی كائینات له ده‌سته تواناكانی خوای به‌دیهێنه‌ری زانا و كارزان دایه و هیچ بوونه‌وه‌رێك هه‌روا وێڵ نه‌كراوه و هه‌مووی له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی ئه‌و دایه:
«إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ ۗ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ ۗ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ» (ئه‌عڕاف/٥٤)
بێگومان په‌روه‌ردگارتان «الله»یه كه دروستكاری ئاسمانه‌كان و زه‌وییه له ماوه‌ی شه‌ش ڕۆژدا، پاشان له‌سه‌ر عه‌ڕش و ته‌ختی فه‌رمانڕه‌وایه‌یی وه‌ستا، به شه‌و، ڕۆژ داده‌پۆشێت؛ له كاتێكدا به شێنه‌یی عه‌وداڵه به دوایدا، خۆر و مانگ و ئه‌ستێره‌كان (هه‌ر هه‌موویان) به فه‌رمانی خوا كه‌وتوونه‌ته گه‌ڕ و له فه‌رمانی ده‌رناچن، ئاگادار بن و بزانن و تێفكرن كه: هه‌رچی دروستكردن و بڕیاردانه هه‌ر بۆ ئه‌وه، موباره‌ك و پیرۆز و گه‌وره‌یه زاتی (الله) په‌روه‌ردگاری جیهانیان.
له‌و بواره‌وه و به‌پێی چه‌مكه دینییه‌كان دوو وشه‌ی «ربوبیت و الوهیت» زۆر جێی سه‌رنجن: «ربوبیت»: باس له كرده‌وه‌كانی خوا ده‌كا وه‌ك: به‌دیهێنان، داڕشتن، ڕۆژیدان، په‌روه‌رده، چاكه و ڕه‌حه‌مت و ژیان و مردن، واته خوای گه‌وره بوونه‌وه‌ری به‌دیهێناوه و هه‌رشتێكی كه بۆ ژیانی ئه‌و پێویست بووه و یا پێویسته، ده‌یخولقێنیت؛ بۆنمونه مرۆڤی دروست كردووه و هه‌ر شتێكی وه‌ك هه‌وا، خواردن، ئاو، گه‌رما و نوور و... كه بۆ ژیانی پێویسته، به‌دیهێناوه.
به‌ڵام «الوهیت» باس له كرده‌وه‌ی به‌نده‌كان ده‌كا و كاتێك كه په‌روه‌رێنه‌ری خالق ئێمه‌ی بۆ به‌ندایه‌تی و په‌رستشی وشیارانه و ئازادانه و ڕاستگۆیانه بانگ ده‌كا، واتای «الوهیت» دێته دی. كه‌واته پله‌ی «ربوبیت» شتێكه و «الوهیت» شتێكی تر، جێی ئاماژه‌یه كه هاوه‌ڵدانه‌ران هیچ كات حاشایان له «ربوبیت»ی خوا نه‌كردووه، هه‌روه‌ك قوڕئانی پیرۆز ده‌فه‌رموێت:
«وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّه»(زومه‌ر/٣٨)
ئه‌گه‌ر له بێ‌باوه‌ڕان بپرسیت: كێ ئاسمانه‌كان و زه‌وی دروست كردووه؛ بێ دوودڵی و به‌وپه‌ڕی دڵنیانییه‌وه ده‌ڵێن: خوا.
كه‌واته ناكۆكی له پله‌ی «ربوبیت»دا نییه، به‌ڵام به‌هۆی ئه‌وه‌یكه پله‌ی «الوهیت» پێوه‌ندی به شێوازی ژیان و ڕێكوپێكی و قسه و كردار و ڕه‌فتاری مرۆڤ له چوارچێوه‌ی فه‌رمانه‌كانی خوا و چه‌مكه ئاسمانییه‌كانه‌وه هه‌یه، هێندێك كه‌س به‌هۆكاری جیاواز دژایه‌تی ده‌كه‌ن، چونكه «الوهیت» پێوه‌ندی به ئامانج و ئه‌رك و به‌رپرسیاره‌تی مرۆڤ وه‌ك جێگری خوا و بابه‌تی حه‌ڵاڵ و حه‌رام و به‌ڵێنه‌كانه‌وه هه‌یه.
هه‌روه‌ك خوای گه‌وره له ڕاستای خێر و مه‌سڵه‌حه‌تی به‌نده‌كانی، ئه‌وان بۆ عیباده‌ت و په‌رستش و به‌ندایه‌تی وشیارانه و ئازادانه و دڵسۆزانه بانگهێشت ده‌كا. بێگومان له پله‌ی «ربوبیت»دا هیچ كه‌س ناتوانێ داوا بكا كه ئاسمانه‌كان و زه‌وی دروست كردووه، به‌ڵام له «الوهیت» و جۆری ژیان و شێوازی به‌ندایه‌تی و جۆره‌كه‌یدا، كه‌سانێك هه‌ن كه شتانێكی جیا له خوا وه‌ك خۆر، مانگ، دار و به‌رد و ئاژه‌ڵان و... ده‌په‌ره‌ستش. به‌تایبه‌ت كه دینداریی بابه‌تێكی زاتییه و له سرشتی مرۆڤدا پێگه‌یه‌كی تایبه‌تی هه‌یه و مرۆڤ زاته‌ن حه‌زی له به‌ندایه‌تییه. بۆیه هۆكارگه‌لێكی وه‌ك ڕاهێنانی نادروست، لاوازی زانست، نه‌زانی و كۆنه‌په‌رستی و بێ‌به‌شی له ڕێنماییه به‌رزه‌كانی ئاسمانی و جیهانبینی یه‌كتاپه‌رستی، ده‌بێته هۆی به‌ندایه‌تی‌كردن بۆ غه‌یری خوا.
قوڕئانی پیرۆز له هێندێ ئایه‌تیدا پێوه‌ندی نێوان پله‌ی «ربوبیت» و «الوهیت» و بۆچوونی به‌رده‌نگانی شی ده‌كاته‌وه: وه‌ك ئایه‌تی:
«إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ»(ئه‌عڕاف/٥٤)
كه پێشتر ئاماژه‌مان پێ كرد، له‌و ئایه‌ته‌دا هاتووه كه ته‌نیا په‌روه‌رێنه‌رێك كه حه‌رز و ئاسمانه‌كان و ئه‌ستێره‌كانی دروست كردووه، شیاوی به‌ندایه‌تییه. چونكه به‌دیهێنان، فه‌رمانڕه‌وایه‌تی جیهانی هه‌ستی و هه‌روه‌ها دیاریكردنی ئامانج، به‌رپرسیاره‌تی، ئه‌رك و ڕۆڵی بوونه‌وه‌ره‌كان له ده‌ستی به‌هێزی ئه‌و دایه. «يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» (به‌قه‌ڕه/٢٣) ئه‌ی خه‌ڵكینه په‌روه‌ردگارتان بپه‌ره‌ستن، ئه‌و كه‌سه‌ی كه ئێوه و كه‌سانێكی پێش ئێوه بوون دروستی كردووه، تاكوو پارێزكاری بكه‌ن و ڕێگای پارێزكاری بگرنه‌به‌ر.
بۆیه خوای به‌دیهێنه‌ری زانای كارزان، جیهانی بۆ مه‌به‌ست و ئامانجی دیاریكراو به‌دیهێناوه و هیچ شتێك له‌و كه‌ونه‌دا به‌بێ مه‌به‌ست و وێڵكراو نه‌خوڵقاوه و ناخوڵقێت؛ به‌تایبه‌ت ڕێزدارترینی بوونه‌وه‌ران كه مرۆڤ جێگری خوایه، به‌رپرسیاره‌تییه‌كی قوڕس و ئه‌ركی گرینگی به‌ندایه‌تی خوا، ئاوه‌دانی زه‌وی و دامه‌زراندنی دادپه‌روه‌ری له‌سه‌ر شانه و ناردنی پێغه‌مبه‌رانی خوا و كتێبه ئاسمانییه‌كان یارمه‌تی ده‌ده‌ن تاكوو ئایه‌ته ڕووناكی‌به‌خش و ڕێنوێنه‌كان، ڕه‌مز و نهێنی كه‌ون و ئاكامه‌كه‌ی و ڕۆڵ و ئامانجی مرۆڤ و سه‌ره‌نجامی ئه‌و به‌باشی دیاری بكه‌ن و دایڕێژن.
قوڕئانی پیرۆز كه كۆتا كتێبی ئاسمانی و په‌یامێكی جیهانی و هه‌رمانه، له ڕاستای جێبه‌جێكردنی ئه‌و ئه‌ركه و دابینكردنی به‌ستێنی سه‌ركه‌وتنی زیاتری مرۆڤ جێگری خوا، زات و تایبه‌تمه‌ندییه به‌رچاوه‌كانی ژیانی دونیا -ئه‌و وێستگه كاتییه، به‌ڵام چاره‌نووس‌سازه- ڕوون ده‌كاته‌وه و ده‌ری ده‌خا كه له تایبه‌تمه‌ندییه بنه‌ڕه‌تییه‌كانی ئه‌و دونیایه ئه‌وه‌یه: «كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ» (ڕه‌حمان/٢٦)
هه‌ر كه‌س و هه‌رشتێكی كه له‌سه‌ر زه‌وییه، له‌ناو ده‌چێ و دونیا به‌رده‌وام ئاویته‌ی خۆشی و ناخۆشی، شادومانی و خه‌م و په‌ژاره، سه‌ركه‌وتن و شكست و نامرادی و لاوازی و بێ‌هێزی له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵات و هێز و له ئاكامدا ماڵاوایی له‌و وێستگه‌یه و ڕۆیشتن به‌ره‌و ژیانی دواڕۆژ و هه‌تاهه‌تاییه. ئاشكرایه ئه‌و جۆره ڕوانین و ناسینی زاتی ڕاسته‌قینه‌ی ژیانی دونیا و تایبه‌تمه‌ندییه‌كه‌ی فێرمان ده‌كا تاكوو داواكانمان به‌شێوازێكی ڕاست‌بینانه داڕێژین و بتوانین له‌لایه‌كه‌وه له ده‌رفه‌ت و به‌ستێنه‌كانی گرانبه‌های ته‌مه‌ن و ژیانی دونیا به باشترین شێوه كه‌ڵك وه‌رگرین و له‌لایه‌كی تره‌وه له ئاست تاقیكردنه‌وه‌كان و خه‌م و په‌ژاره و ناڕه‌حه‌تییه‌كان؛ پشوودرێژ و خۆڕاگر بین و به‌رده‌وام وشیارانه و دڵسۆزانه هه‌وڵ بده‌ین تاكوو هاوكات له‌گه‌ڵ بوونه‌وه‌ره‌كانی تر، په‌یڕه‌وی له به‌دیهێنه‌ری به‌توانا و زانامان بكه‌ین كه: «تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ» (ئیسڕاء/٤٤)
و سه‌باره‌ت به به‌نده بڕواداره‌كان ده‌فه‌رموێت: «الَّذِينَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (ڕه‌عد/٢٨)
ئارامی و هێمنایه‌تی ته‌نیا له‌ژێر تیشكی زیكر و یادی خوا به‌ده‌ست دێت كه: «وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ»(ته‌غابون/١١)
كه‌سێك كه باوه‌ڕی ته‌واو بهێنێت، خوا دڵی ڕێنموویی ده‌كا بۆ لای خۆی (هه‌ر بارودۆخێكی به‌سه‌ردا بێت، له‌خۆشی و ناخۆشی به تاقیكردنه‌وه‌ی ده‌زانێ) و له‌سه‌ر ڕێی خێری داده‌نێ و خوای گه‌وره هه‌مبه‌ر ئیمان و نهێنی و دڵه‌كان و بارودۆخ و كرده‌وه‌كان زانا و ئاگاداره: «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا»(عه‌نكه‌بووت/٦٩) كه‌سانێك كه له ڕێی ئێمه‌دا هه‌وڵ ده‌ده‌ن، ئه‌وان بۆسه‌ر ڕێگای خۆمان ڕێنوێنی ده‌كه‌ین.
له درێژه‌ی بابه‌ته‌كه‌دا ئاماژه به هێندێ لایه‌نی ڕێنماییه‌كه‌ری ژیانی دوو كه‌سایه‌تی گه‌وره و دوو خاتوونی هه‌ڵكه‌وته‌ی مێژوو ده‌كه‌م.
یه‌كه‌م نموونه‌ی ئیمان و خاتوونی زانا حه‌زره‌تی مه‌ریه‌می عه‌زرا (سڵاوی خوای له‌سه‌ر بێ)
به‌سه‌رهاته‌كه له‌وه‌وه ده‌ست پێ ده‌كا كه حه‌نته، دایكی مه‌ریه‌م و هاوسه‌ری عیمڕان كاتێك كه هاوسه‌ره‌كه‌ی عیمڕان كۆچی دوایی ده‌كا و ئه‌و دووگیان بوو، به په‌روه‌ردگاری وت: خوایه من ئه‌وه‌ی كه له سكم دایه بێ هیچ مه‌رج و گیروبه‌ندێك نه‌زری به‌ندایه‌تی و عیباده‌تی تۆ و خزمه‌ت به به‌یتولموقه‌دده‌سی ده‌كه‌م، كه‌واته لێمی قبووڵ بكه. « فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنْثَى وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَىۖ وَإِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ» (ئالی عیمڕان/٣٦)
به‌ڵام كاتێك كه به‌دونیا هات، كچ بوو -دایكی چاوه‌ڕوانی ده‌كرد كه كوڕ بێ كه بتوانێ هه‌م به‌ندایه‌تی و عیباده‌تی خوا بكات و هه‌م خزمه‌تی به‌یتولموقه‌دده‌س بكات، بۆیه به سه‌رسووڕمان و شه‌رمه‌زارییه‌وه وتی: خوایه ئه‌وه‌كه كچه و من ئاواتم بوو كه كوڕ بێ تاكوو خزمه‌تی باشتر بكات- هێندێك زانا وتوویانه -ڕسته‌ی «وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ»- له‌نێو قسه‌كانی دایكی مه‌ریه‌م بۆ نه‌هێشتنی لێڵی بووه كه خوا باش ده‌یزانی كه ئه‌و كچی ده‌بێت- و ده‌بێته مه‌ریه‌می دایكی عیسا به‌بێ هاوسه‌ر. بۆیه خوای گه‌وره ئه‌و نه‌زره دڵسۆزانه و دڵپاكانه ئاوا شكۆمه‌ندانه وه‌رده‌گرێ و ده‌فه‌رموێت: «فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنْبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا» (ئالی عیمڕان/٣٧) ئینجا په‌روه‌ردگاری به شێوه‌یه‌كی جوان و په‌سند مه‌ریه‌می وه‌رگرت، زۆر به‌جوانی پێی گه‌یاند، زه‌كه‌ریای كرده مامۆستا و سه‌رپه‌رشتی.
مه‌ریه‌م له‌لای پووری (خێزانی زه‌كه‌ریا) كه ئه‌ویش خاتوونێكی به‌ئێمان و بڕوادار بوو و به‌هۆی نه‌زۆكی مناڵی نه‌بوو، به سه‌رپه‌رشتی زه‌كه‌ریا دوور له چاوی گه‌له‌كه‌ی، خه‌ریكی عیباده‌تی په‌روه‌ردگاری بوو. «كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقًا» (ئالی عیمڕان/٣٧) واته هه‌ركاتێك كه زه‌كه‌ریا ده‌چوو بۆ سه‌ردانی له شوێنی خواپه‌رستییه‌كه‌یدا، ده‌یبینی ڕزق و ڕۆژی و ناز و نیعمه‌تی جۆراوجۆری لایه، زه‌كه‌ریا (به سه‌رسووڕمانه‌وه) وتی: ئه‌ی مه‌ریه‌م ئه‌م هه‌موو ڕزق و ڕۆژییه‌ت چۆن و له‌كوێ بووه؟ له‌كاتێكدا جیا له‌من هیچ كه‌س نایه‌ته میحڕاب و په‌رستشگه‌ی تۆ!؟
«قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ۖ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ» مه‌ریه‌م له وڵامیدا وتی: ئه‌وه له‌لایه‌ن خواوه‌یه، ئه‌و بۆم ده‌نێریت، به‌ڕاستی خوا به‌هه‌ر كه‌س بیه‌وێت ڕزق و ڕۆزی بێ‌سنوور و بێ‌‌‌هۆكار ده‌به‌خشێت و لوتف و فه‌زڵی خوا سنوورێكی نییه و خه‌زێنه‌ی ڕه‌حمه‌تی پڕ له نیعمه‌تی جۆراوجۆره. «هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ ۖ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً ۖ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ» (ئالی عیمڕان/٣٨) «هُنَالِكَ»: ئا له‌و كات و شوێنه‌دا، میحڕابی عیباده‌ته، گه‌وره‌یی ئیمان و ئیخلاسی هه‌تیوێكی داوێن‌پاك، چۆته ناو سووچی میحڕابی به‌ندایه‌تیی وشیارانه و دڵپاكانه‌ی په‌روه‌ردگاری كه له‌لایه‌ن په‌روه‌ردگاری جیهانیانه‌وه وه‌ها ڕێزی لێ ده‌گیردرێت، زه‌كه‌ریا ئه‌و پێغه‌مبه‌ره خزمه‌تكاره، ملكه‌چانه و خاكه‌ڕایانه و هیوادارانه له‌و ده‌رفه‌ته مه‌عنه‌وی و ئیمانییه‌ی پێش هاتوو كه‌ڵك وه‌رده‌گرێ و داوایه‌كی ناوازه‌ی تر له په‌روه‌ردگاری ده‌كا و داوا له خوا ده‌كا كه مناڵێكی پێ ببه‌خشێت، ئه‌ویش له كاتی پیریی خۆی و هاوسه‌ره‌كه‌ی كه هاوسه‌ره‌كه‌ی نه‌زۆكیش بوو، به‌ڵام لوتف و ڕه‌حم و هێزی په‌روه‌ردگاری بانتر له هه‌ر شتێكه. كه‌واته: «فَنَادَتْهُ الْمَلَائِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيَى» (ئالی عیمڕان/٣٩)
له ئاكامدا خوای گه‌وره نزاكه‌ی وه‌رگرت و له كاتێكدا كه له په‌رستشگایه‌كه خه‌ریكی نزا و پاڕانه‌وه بوو، فریشته‌كان قاویان لێ كرد كه: خوای گه‌وره موژده‌ی كوڕێكت پێ ده‌دا به‌نێوی یه‌حیا و ئاواتی زه‌كه‌ریا ئه‌و پیاوه به‌ته‌مه‌نه و هاوسه‌ره نه‌زۆكه كه له سه‌رده‌می لاوی و گه‌نجێتیدا مناڵی نه‌ببو، ئێستاكه به به‌ره‌كه‌تی ئیمان و ئیخلاسی زه‌كه‌ریا و ساته بێ‌وێنه و مه‌عنه‌وییه‌كانی ڕێزنانی بێ‌وێنه‌ی مه‌ریه‌م له په‌رستشگه‌ی عیباده‌ت و ئه‌ویش به شێوه‌یه‌كی سه‌رئاساوه هاته دی و بۆ هه‌میشه دیمه‌نانێكی جوان و ڕێنوێنیی له به‌رهه‌می ئیمان و ئیخلاس و گوێڕایه‌ڵی به یادگاری دێڵیته‌وه.
به‌ڵام كه‌سایه‌تی و خاتوونی دووهه‌م، خه‌دیجه‌ی كوبڕا كچی خوه‌یله‌د - امّ‌المؤمنین سَیّدَةُ نِساءِ الْعالَمین رضی الله عنها- یه: خه‌دیجه یه‌كه‌م هاوسه‌ری پێغه‌مبه‌ر(د.خ) و یه‌كه‌م كه‌سێكه كه دوای دابه‌زینی سروش به‌سه‌ر پێغه‌مبه‌ر له ئه‌شكه‌وتی حیڕادا بڕوای پێ دێنیت و كاتێك كه ئێستا هیچ كه‌س بڕوای پێ نه‌هێنابوو، ئه‌و ئیمانی پێ هینا و به‌ڕاستی زانی.
سه‌باره‌ت به ساڵ و ته‌مه‌نی خه‌دیجه و پێغه‌مبه‌ر(د.خ) له‌كاتی هاوسه‌رگیریان، ڕیوایه‌تی جۆراوجۆر هه‌یه، هێندێ كه‌س له‌سه‌ر ئه‌و بڕوایه‌یه كه خه‌دیجه ٤٠ ساڵ و پێغه‌مبه‌ر ٢٥ ساڵی بووه و له ڕیوایه‌تی دیكه‌دا و بۆ نموونه ئیبنی كه‌سیر هاتووه كه حه‌زره‌تی خه‌دیجه ٢٥ یا ٢٨ ساڵی ته‌مه‌ن بووه.
خه‌دیجه بازرگانێك بوو كه خاوه‌ن ماڵ و سامان و ناوبانگ و پێگه‌ی تایبه‌ت بوو و پیاوانێكی ئه‌مانه‌تدار له قوڕه‌یش به ماڵ و سامانی ئه‌و به‌شێوه‌ی موزاره‌به (په‌یمانێكی كه نێوان كاركه‌ر و خاوه‌ن سامان ده‌به‌سترێ و سووده‌كه‌ی به ڕێژه‌ی دیاریكراو دابه‌ش ده‌كرێ) بازرگانیان ده‌كرد.
به پێشنیاری ئه‌بووتالیب، حه‌زره‌تی موحه‌ممه‌د(د.خ) بۆ بازرگانی به ماڵی خه‌دیجه له‌گه‌ڵ مه‌یسه‌ره، خزمه‌تكاری خه‌دیجه بۆ شام ڕۆیشت. دوای گێڕانه‌وه‌ی ڕه‌وشت و ئه‌خلاق و ئه‌مانه‌تداری و سرشتی به‌رزی پێغه‌مبه‌ر له‌لایه‌ن مه‌یسه‌ره بۆ خه‌دیجه، زیاتر له كه‌سایه‌تی جیاوازیی حه‌زره‌تی موحه‌ممه‌د(د.خ) دڵنیا ده‌بێ و به یارمه‌تی خاتوونێك به‌نێوی نه‌فیسه پێشه‌كیی هاوسه‌رگیرییان ته‌یار بوو و زه‌ماوه‌ندیان كرد.
خه‌دیجه (خوا لێی ڕازی بێ) به زانایی و له‌خۆبوورده‌یی و تێگه‌یشتن له جه‌وهه‌ری زاتی پێغه‌مبه‌ر(د.خ) بوو به یه‌كێك له سه‌ركه‌وتووترین خاتوونان و هاوسه‌رانی بڕوادار و پێگه‌ی به‌رزی «خیر النّساء» باشترین ئافره‌تی بڕواداری به‌ده‌ست هێنا.
كاتی دابه‌زینی سروش به‌سه‌ر پێغه‌مبه‌ردا(د.خ) بۆ یه‌كه‌م جار كه فه‌رموویان: «فقدْ واللهِ خشِيتُ على نفسِي» سوێند به خوا له‌خۆم ترسام و خه‌دیجه وه‌ڵامی دایه‌وه: «كَلّا واللَّهِ ما يُخْزِيكَ اللَّهُ أبَدًا» سوێند به خوا ئه‌و هیچكات تۆ ڕیسوا و شه‌رمه‌زار ناكا و ته‌نیات جێ ناهێڵیت و بۆ دڵنیایی پێغه‌مبه‌ر(د.خ)، ئه‌وی برده بۆ لای كوڕه‌مامه‌كه‌ی «وه‌ره‌قه‌ی كوڕی نوفیل» كه پیاوێك بوو به ته‌وڕات و ئینجیل ئاشنا بوو. ئه‌و موژده‌ی به پێغه‌مبه‌ر(د.خ) دا كه تۆ نێردراوی خوای و كه‌سێكی كه له ئه‌شكه‌وتی حیڕادا هاتۆته لات، هه‌ر ئه‌و ڕوحولئه‌مینه‌یه كه بۆ پێغه‌مبه‌رانی تریش سروشی هێناوه.
خه‌دیجه وه‌ك پێشتیوان و هاریكار و هاوسه‌ری پێغه‌مبه‌ر(د.خ) له ته‌واوی ئه‌سته‌می و ئێش و ئازار و موسیبه‌ته‌كانی كه قوڕه‌یش به‌سه‌ر پێغه‌مبه‌ر و هاوه‌ڵانی به‌ئه‌مه‌كییه‌وه ده‌هێنا، به‌بێ چووكترین دڕدۆنگی و سكاڵایه‌ك، هاوبه‌شی ده‌رد و ئازاره‌كانی بوو و هه‌روه‌ها سوكنایی‌به‌خشی ئازاره‌كانی و ڕۆڵی ڕاوێژكارێكی دڵسۆز و وه‌زیرێكی بیرمه‌ند و ڕاستگۆی هه‌بوو بۆ پێغه‌مبه‌ر له ئه‌سته‌مترین قۆناغه‌كانی پێغه‌مبه‌رایه‌تی ئه‌ودا.
خه‌دیجه دایكی بڕواداران و دایكی ته‌واوی مناڵه‌كانی حه‌زره‌تی موحه‌ممه‌د(د.خ): قاسم، زه‌ینه‌ب، ئوممه كولسووم، فاتیمه، ڕوقه‌یا بوو و ته‌نیا ئیبڕاهیم له ماریا بوو.
خه‌دیجه له‌ڕێی كه‌ماڵبوونی ئیمان و ژیان بوو به هاوسه‌رێكی نموونه، ئه‌ویش له شانی حه‌زره‌تی موحه‌ممه‌د(د.خ) و به ته‌واوی توانا و هێزی ڕوحی و ده‌روونی و ماڵی و پێگه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه پشتیوانی له هاوسه‌ره‌كه‌ی كرد.
ئیبنی حه‌جه‌ر عه‌سقه‌لانی(ر.ح) سه‌باره‌ت به خه‌دیجه(خوا لێی ڕازی بێ) ده‌فه‌رموێت: «إِذْ كَانَتْ حَرِيصَة عَلَى رِضَاهُ بِكُلِّ مُمْكِن وَلَمْ يَصْدُر مِنْهَا مَا يُغْضِبهُ قَطُّ كَمَا وَقَعَ لِغَيْرِهَا» خه‌دیجه زۆر هه‌وڵی ده‌دا كه به‌هه‌ر شێوه‌یه‌كی بۆی ڕه‌خسابا، ڕه‌زامه‌ندی هاوسه‌ره‌كه‌ی به‌ده‌ست هێنابا و هیچ شتێك له‌و ڕووی نه‌دا كه ببێته هۆی ناڕه‌حه‌تی هاوسه‌ره‌كه‌ی، هه‌رچه‌ند له هاوسه‌ره‌كانی تری ڕووی دا.
خه‌دیجه باش ده‌یزانی كه چۆن له‌و ده‌رفه‌ته زێڕینه‌ی كه هاتۆته سه‌ر ڕێی، به‌باشی كه‌ڵكی لێ وه‌رگرێت، بۆیه ئه‌و بازرگانییه‌كی هه‌تاهه‌تایی ده‌ست پێ كرد و ئه‌وه‌یكه خوای گه‌وره پێی به‌خشیبوو، له‌ڕێی دین و سه‌قامگیری پێغه‌مبه‌رایه‌تی كۆتا پێغه‌مبه‌ر به دڵاواییه‌وه خه‌رجی كرد و له پێگه‌ی باشترین ئافره‌ت و چوو له ڕیزی مه‌ریه‌می كچی عیمڕان و ئاسیه‌ی خێزانی فیرعه‌ون؛ ئه‌و ئافره‌ته سه‌ربه‌رزانه‌ی كه پێغه‌مبه‌ر سه‌باره‌ت به‌وان فه‌رمووی: «خيرُ نساءِ العالمينَ أربعٌ: مريمُ بنتُ عمرانَ وآسيةُ بنتُ مزاحمٍ امرأةُ فرعونَ وخديجةُ بنتُ خويلدٍ وفاطمةُ بنتُ محمدٍ»
و چ گه‌وره‌یی و به‌خته‌وه‌رییه‌ك له‌وه باشتر كه خه‌دیجه به پله‌یه گه‌یشت و خوای گه‌وره له زمان جبریله‌وه هه‌ر له‌و دونیایه موژده‌ی به‌هه‌شتی پێ به‌خشی و سڵاوی خوای په‌روه‌ردگاری جیهانیانی به خه‌دیجه گه‌یاند -تبارك الله- ئه‌ویش به‌هه‌شتێك دوور له هه‌رجۆره موسیبه‌ت و ده‌رد و ئازار و ناڕه‌حه‌تی و كه‌مایه‌سییه‌كانی ژیانی دونیا، كه له‌ودا ئارامی و ئاسووده‌یی و هێمنایه‌تی و گه‌شاوه‌یی دڵ و... جێگیره، هه‌روه‌ك خوای گه‌وره سه‌باره‌ت به به‌هه‌شتیان ده‌فه‌رموێت: « هُمْ وَأَزْوَاجُهُمْ فِي ظِلَالٍ عَلَى الْأَرَائِكِ مُتَّكِئُونَ ﴿٥٦﴾ لَهُمْ فِيهَا فَاكِهَةٌ وَلَهُم مَّا يَدَّعُونَ ﴿٥٧﴾ سَلَامٌ قَوْلًا مِّن رَّبٍّ رَّحِيمٍ ﴿٥٨﴾» (یاسین/٥٦-٥٨) واته خۆیان و هاوسه‌رانیان له‌ژێر سێبه‌ری دره‌ختی جوان و چڕ و پڕدا له‌سه‌ر كورسی و قه‌نه‌فه ڕازاوه‌كان شانیان داداوه، میوه‌هاتی زۆر و جۆراوجۆریان له‌وێدا پێشكه‌ش ده‌كرێت، هه‌روه‌ها هه‌رچی داوای بكه‌ن و حه‌زی لێ بكه‌ن، ده‌ستبه‌جێ ئاماده‌یه، هاوڕێ له‌گه‌ڵ سڵاو و ڕێزدا له‌لایه‌ن په‌روه‌ردگاری میهره‌بان و دڵۆڤانه‌وه.
خوشكانی هێژا و ڕێزدارم، ئه‌وانه ته‌نیا دوو نموونه‌ی ئاشكرا له‌نێو ئافره‌تانی سه‌ربه‌رز و شایسته‌ی مێژوون كه ئاوه‌ها نێو و یاد و بیره‌وه‌ری و چیرۆكی ئه‌وان دوای تێپه‌ڕبوونی چه‌نده‌ها سه‌ده‌ش ئێستا هه‌ر ئیلهام‌به‌خش و ڕێنما و هیوابه‌خشه. بۆیه جێی خۆیه‌تی له‌و سه‌رده‌مه تۆفاناوییه‌ی گۆڕانكاری و وه‌رچه‌رخان و لاوازیی دینداری و مه‌عنه‌وییه‌ت و غه‌ریبی دیندا، ئێمه شایه‌تی به‌شداریی شكۆمه‌ندانه و هیممه‌ت‌به‌رزانه و هیوابه‌خشانه‌ی خوشكانی ئیمانی و هاوڕێیانی ڕێبازی پیرۆزی خێرخوازی و ئیڕاده‌ی خزمه‌ت به هاوچه‌شنان و هاووڵاتیان بین و به‌پێی فه‌رمووده‌ی زانای گه‌وره ئیقباڵ لاهووری:
به منزل کوش همچون مه نو
در این نیلی فضا هر دم فزون شو
و یا له شوێنێ تر ده‌فه‌رموێ:
گر نشان زندگی جنبندگی است
خار در صحرا سراسر زندگی است
هم جعل زنده است و هم پروانه لیک
فرق‌‌‌ها از زندگی تا زندگی است
بۆچوونه‌کان